Της Άννας - Μαρίας Τσαρουχά
Μπορεί να φαίνεται πολυτέλεια να μιλάμε για πολιτισμό και τέχνη στην παρούσα οικονομική κατάσταση τις συνέπειες της οποίας βιώνουμε καθημερινά. Ο πολιτισμός όμως είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τις κοινωνικές εξελίξεις.
Από τη στιγμή που ο άνθρωπος καλύπτει τις βασικές του ανάγκες για την επιβίωση όπως την τροφή και την στέγη-και αυτό το συναντάμε διαχρονικά-αποκτά την ανάγκη για δημιουργική έκφραση και επικοινωνία.
Απ τη μια ο πολιτισμός που εμπεριέχει και τις επιστήμες καθορίζεται από τις κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις και από την άλλη η κοινωνία επηρεάζεται και κατά συνέπεια διαμορφώνεται από την τέχνη και τον πολιτισμό.
Υπάρχει λοιπόν αλληλεξάρτηση κοινωνίας-πολιτισμού.
Το πιο σημαντικό (κατά την εκτίμησή μου) ιστορικό παράδειγμα είναι η ισχυροποίηση και η άνοδος στην εξουσία της αστικής τάξης κατά τον 19ο αι. και η σύνδεσή της με τον Διαφωτισμό και την στροφή στην αρχαία ελληνική αισθητική και φιλοσοφία όσον αφορά τον πολιτισμό.
Ο ορθολογισμός έγινε βάση για τις επιστήμες, δημιούργησε θεωρίες και μεθοδολογίες.
Η ίδια στροφή συνδέθηκε με τον νεοκλασικισμό στην τέχνη, κυρίως την Αρχιτεκτονική, εισάγοντας το αρχαιοελληνικό στιλ που το ταύτιζαν με τις αξίες της αρχαίας Ελληνικής Δημοκρατίας.
Η παρακμή λοιπόν και η πτώση της Αριστοκρατίας που συνδυάστηκε με την άνοδο της Αστικής τάξης στην κοινωνία ταυτίζονται με την έκφραση της αρχαίας Ελληνικής Δημοκρατίας στον Πολιτισμό.
Αργότερα, στα τέλη του 19ου αι.,αρχές 20ού, άρχισαν να φαίνονται και οι αρνητικές επιπτώσεις της αστικής κοινωνίας και της βιομηχανικής Επανάστασης.
Έτσι άρχισαν να εμφανίζονται και τα αντικαπιταλιστικά κινήματα. Ήταν μια εποχή που δεν είχαν θεσπιστεί εργασιακά δικαιώματα. (δεν υπήρχαν καθορισμένα ωράρια, αργίες, κατώτατοι μισθοί).
Οι επιπτώσεις αυτές εκφράστηκαν στην τέχνη, κάτι που επηρέασε την θέσπιση των εργασιακών δικαιωμάτων αργότερα μέσω του Εξπρεσιονισμού. Ένα ρεύμα στην τέχνη που παρουσιάζει αυτό που έχει στο μυαλό του ο καλλιτέχνης χωρίς ωραιοποίηση.
Η τέχνη δεν ταυτίζεται πια με την ομορφιά αλλά με την πραγματικότητα όπως την βλέπει ο καλλιτέχνης -ακόμα κι αν είναι ζοφερή -και απεικονίζει τον ανθρώπινο πόνο.
Σκοπός του ρεύματος αυτού ήταν η αφύπνιση της αστικής τάξης. Ήταν ένα αντικομφορμιστικό ρεύμα.
Ανάλογα, σε κάθε φάση αλλαγής της κοινωνίας, έχουμε και αντίστοιχες αλλαγές στη σκέψη, στην τέχνη και τον πολιτισμό γενικότερα.
Οι τοπικές κοινωνίες δεν έχουν κοινή σχέση με την τέχνη και τον πολιτισμό. Οι σχέσεις τους διαφέρουν ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε τοπικής κοινωνίας.
Εξαρτάται από την εγγύτητα στα αστικά κέντρα,την ιδιαίτερη παράδοση, την γεωγραφική θέση, την καταγωγή και την σύσταση του πληθυσμού όπως και από το είδος της οικονομίας και τους τρόπους βιοπορισμού των μελών της κοινότητας. Οι παραπάνω παράγοντες καθορίζουν τη σχέση της κοινωνίας με τον πολιτισμό.
Για παράδειγμα, μια κλειστή ορεινή και αγροτική οικονομία συνδέεται πιο στενά με τις τοπικές παραδόσεις παρά με τα πολιτιστικά ρεύματα που προβάλλονται στα αστικά κέντρα.
Αυτό που έχει όμως την μεγαλύτερη σημασία είναι ότι ζούμε σε μια κοινωνία στην οργάνωση της οποίας παίζει τον καθοριστικό ρόλο η οικονομία.
Η κοινωνία διαμορφώνεται από τη λειτουργία της ελεύθερης οικονομίας.Το εθνικό κράτος, στα φιλελεύθερα συστήματα, παραδοσιακά παίζει υποστηρικτικό ρόλο στην οικονομία.Εξασφαλίζει την ομαλή λειτουργία της ελεύθερης αγοράς,φροντίζει και μετριάζει τις αρνητικές επιπτώσεις, τις ανισότητες και τις αντιδράσεις που προκύπτουν και ενίοτε επεμβαίνει ενισχύοντας τους φορείς της ελεύθερης οικονομίας.
Άρα,λοιπόν, η κρίση ή η κατάρρευση του οικονομικού συστήματος της χώρας μας οδηγεί σε κρίση και τον θεσμό του κράτους. Έτσι οι τοπικές κοινωνίες θα αποκτήσουν αναπόφευκτα νέο ρόλο στην γενικότερη οργάνωση της κοινωνίας.
Από τη μια μεριά θα είναι διασυνδεδεμένες σε παγκόσμιο επίπεδο μέσω της τεχνολογίας και από την άλλη θα πρέπει να στραφούν σε εσωτερικές διεργασίες αναθεώρησης των σχέσεων των μελών τους απ όπου θα προκύψουν νέες μορφές συνεργασίας προκειμένου να αντιμετωπιστούν θέματα οικονομικής επιβίωσης και ανάπτυξης χωρίς πια την προστατευτική παρουσία του κεντρικού κράτους.
Οι Σύλλογοι είναι ένα παράδειγμα φορέων τοπικής οργάνωσης που απαρτίζονται από ενεργούς πολίτες μέσα στους οποίους(φορείς)μπορεί να γίνει πολιτιστικός και κοινωνικός διάλογος αλλά και να προκύψουν νέες ιδέες και νέοι τρόποι οικονομικής οργάνωσης και ανάπτυξης.
Οι αλλαγές λοιπόν στην κοινωνία θα φέρουν και αναπόφευκτες αλλαγές στον τρόπο που οι κοινότητες προσεγγίζουν την τέχνη.
Η δημιουργική έκφραση θα γίνει μέσον εκτόνωσης των νέων προβλημάτων και θα δημιουργηθούν καινούργια πολιτιστικά στοιχεία.
Η τέχνη, άλλωστε,όπως ήδη ανέφερα,είναι εκφραστής της εποχής της.
Τέλος, από την πρακτική πλευρά, η τέχνη με τη μορφή των τοπικών παραδόσεων αλλά και τα ιστορικά και τα αρχαιολογικά μνημεία μπορούν να αποτελέσουν πηγές οικονομικής ανάπτυξης.
Κατά την άποψή μου,λοιπόν, η σχέση πολιτισμού και τοπικών κοινωνιών με τις οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές που συντελούνται θα μπει σε νέα τροχιά.
Νέα κοινωνία, Νέοι τρόποι Δημιουργίας.
Μπορεί να φαίνεται πολυτέλεια να μιλάμε για πολιτισμό και τέχνη στην παρούσα οικονομική κατάσταση τις συνέπειες της οποίας βιώνουμε καθημερινά. Ο πολιτισμός όμως είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τις κοινωνικές εξελίξεις.
Από τη στιγμή που ο άνθρωπος καλύπτει τις βασικές του ανάγκες για την επιβίωση όπως την τροφή και την στέγη-και αυτό το συναντάμε διαχρονικά-αποκτά την ανάγκη για δημιουργική έκφραση και επικοινωνία.
Απ τη μια ο πολιτισμός που εμπεριέχει και τις επιστήμες καθορίζεται από τις κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις και από την άλλη η κοινωνία επηρεάζεται και κατά συνέπεια διαμορφώνεται από την τέχνη και τον πολιτισμό.
Υπάρχει λοιπόν αλληλεξάρτηση κοινωνίας-πολιτισμού.
Το πιο σημαντικό (κατά την εκτίμησή μου) ιστορικό παράδειγμα είναι η ισχυροποίηση και η άνοδος στην εξουσία της αστικής τάξης κατά τον 19ο αι. και η σύνδεσή της με τον Διαφωτισμό και την στροφή στην αρχαία ελληνική αισθητική και φιλοσοφία όσον αφορά τον πολιτισμό.
Ο ορθολογισμός έγινε βάση για τις επιστήμες, δημιούργησε θεωρίες και μεθοδολογίες.
Η ίδια στροφή συνδέθηκε με τον νεοκλασικισμό στην τέχνη, κυρίως την Αρχιτεκτονική, εισάγοντας το αρχαιοελληνικό στιλ που το ταύτιζαν με τις αξίες της αρχαίας Ελληνικής Δημοκρατίας.
Η παρακμή λοιπόν και η πτώση της Αριστοκρατίας που συνδυάστηκε με την άνοδο της Αστικής τάξης στην κοινωνία ταυτίζονται με την έκφραση της αρχαίας Ελληνικής Δημοκρατίας στον Πολιτισμό.
Αργότερα, στα τέλη του 19ου αι.,αρχές 20ού, άρχισαν να φαίνονται και οι αρνητικές επιπτώσεις της αστικής κοινωνίας και της βιομηχανικής Επανάστασης.Έτσι άρχισαν να εμφανίζονται και τα αντικαπιταλιστικά κινήματα. Ήταν μια εποχή που δεν είχαν θεσπιστεί εργασιακά δικαιώματα. (δεν υπήρχαν καθορισμένα ωράρια, αργίες, κατώτατοι μισθοί).
Οι επιπτώσεις αυτές εκφράστηκαν στην τέχνη, κάτι που επηρέασε την θέσπιση των εργασιακών δικαιωμάτων αργότερα μέσω του Εξπρεσιονισμού. Ένα ρεύμα στην τέχνη που παρουσιάζει αυτό που έχει στο μυαλό του ο καλλιτέχνης χωρίς ωραιοποίηση.
Η τέχνη δεν ταυτίζεται πια με την ομορφιά αλλά με την πραγματικότητα όπως την βλέπει ο καλλιτέχνης -ακόμα κι αν είναι ζοφερή -και απεικονίζει τον ανθρώπινο πόνο.
Σκοπός του ρεύματος αυτού ήταν η αφύπνιση της αστικής τάξης. Ήταν ένα αντικομφορμιστικό ρεύμα.
Ανάλογα, σε κάθε φάση αλλαγής της κοινωνίας, έχουμε και αντίστοιχες αλλαγές στη σκέψη, στην τέχνη και τον πολιτισμό γενικότερα.
Οι τοπικές κοινωνίες δεν έχουν κοινή σχέση με την τέχνη και τον πολιτισμό. Οι σχέσεις τους διαφέρουν ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε τοπικής κοινωνίας.
Εξαρτάται από την εγγύτητα στα αστικά κέντρα,την ιδιαίτερη παράδοση, την γεωγραφική θέση, την καταγωγή και την σύσταση του πληθυσμού όπως και από το είδος της οικονομίας και τους τρόπους βιοπορισμού των μελών της κοινότητας. Οι παραπάνω παράγοντες καθορίζουν τη σχέση της κοινωνίας με τον πολιτισμό.
Για παράδειγμα, μια κλειστή ορεινή και αγροτική οικονομία συνδέεται πιο στενά με τις τοπικές παραδόσεις παρά με τα πολιτιστικά ρεύματα που προβάλλονται στα αστικά κέντρα.
Αυτό που έχει όμως την μεγαλύτερη σημασία είναι ότι ζούμε σε μια κοινωνία στην οργάνωση της οποίας παίζει τον καθοριστικό ρόλο η οικονομία.
Η κοινωνία διαμορφώνεται από τη λειτουργία της ελεύθερης οικονομίας.Το εθνικό κράτος, στα φιλελεύθερα συστήματα, παραδοσιακά παίζει υποστηρικτικό ρόλο στην οικονομία.Εξασφαλίζει την ομαλή λειτουργία της ελεύθερης αγοράς,φροντίζει και μετριάζει τις αρνητικές επιπτώσεις, τις ανισότητες και τις αντιδράσεις που προκύπτουν και ενίοτε επεμβαίνει ενισχύοντας τους φορείς της ελεύθερης οικονομίας.
Άρα,λοιπόν, η κρίση ή η κατάρρευση του οικονομικού συστήματος της χώρας μας οδηγεί σε κρίση και τον θεσμό του κράτους. Έτσι οι τοπικές κοινωνίες θα αποκτήσουν αναπόφευκτα νέο ρόλο στην γενικότερη οργάνωση της κοινωνίας.
Από τη μια μεριά θα είναι διασυνδεδεμένες σε παγκόσμιο επίπεδο μέσω της τεχνολογίας και από την άλλη θα πρέπει να στραφούν σε εσωτερικές διεργασίες αναθεώρησης των σχέσεων των μελών τους απ όπου θα προκύψουν νέες μορφές συνεργασίας προκειμένου να αντιμετωπιστούν θέματα οικονομικής επιβίωσης και ανάπτυξης χωρίς πια την προστατευτική παρουσία του κεντρικού κράτους.
Οι Σύλλογοι είναι ένα παράδειγμα φορέων τοπικής οργάνωσης που απαρτίζονται από ενεργούς πολίτες μέσα στους οποίους(φορείς)μπορεί να γίνει πολιτιστικός και κοινωνικός διάλογος αλλά και να προκύψουν νέες ιδέες και νέοι τρόποι οικονομικής οργάνωσης και ανάπτυξης.
Οι αλλαγές λοιπόν στην κοινωνία θα φέρουν και αναπόφευκτες αλλαγές στον τρόπο που οι κοινότητες προσεγγίζουν την τέχνη.
Η δημιουργική έκφραση θα γίνει μέσον εκτόνωσης των νέων προβλημάτων και θα δημιουργηθούν καινούργια πολιτιστικά στοιχεία.
Η τέχνη, άλλωστε,όπως ήδη ανέφερα,είναι εκφραστής της εποχής της.
Τέλος, από την πρακτική πλευρά, η τέχνη με τη μορφή των τοπικών παραδόσεων αλλά και τα ιστορικά και τα αρχαιολογικά μνημεία μπορούν να αποτελέσουν πηγές οικονομικής ανάπτυξης.
Κατά την άποψή μου,λοιπόν, η σχέση πολιτισμού και τοπικών κοινωνιών με τις οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές που συντελούνται θα μπει σε νέα τροχιά.
Νέα κοινωνία, Νέοι τρόποι Δημιουργίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου