Για την Μοναξιά και τον Έρωτα.

Αφιερωμένο στον αγαπητό μου συνοδοιπόρο στα τοπικά 'κοινά' από τον όμορφο Κάλαμο, που μου έδωσε το έρεισμα να ασχοληθώ με το φλέγον θέμα της μοναξιάς.

Στην ζωή μου μέχρι σήμερα ήρθα πολλές φορές αντιμέτωπη με την μοναξιά τόσο σαν προσωπικό συναίσθημα αλλά και σαν συναίσθημα των ανθρώπων γύρω μου και κοντά μου: ανδρών και γυναικών, νέων και μεγαλύτερων, ωραίων και λιγότερο ωραίων, ελεύθερων και δεσμευμένων, κοινωνικών και μοναχικών τύπων. Στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων η μοναξιά πηγάζει από την έλλειψη η την απώλεια ενός 'κατάλληλου' συντρόφου. Ακόμα και η έλλειψη φίλων δεν είναι ιδιαίτερα αισθητή όταν βρούμε το 'κατάλληλο' ταίρι.
Δεν θα προσπαθήσω να περιγράψω την μοναξιά σαν ψυχολογική κατάσταση που λίγο ή πολύ όλοι την έχουμε βιώσει. Άλλωστε δεν αποτελεί ασθένεια ούτε θεραπεύεται αλλά θα προσπαθήσω να ρίξω μια ματιά στις φιλοσοφικές αιτίες ύπαρξης της.

• Η μοναξιά κατά τον Σάρτρ είναι το τίμημα της ατομικότητας της συνείδησης μας. Κάθε ένας από εμάς γεννιέται, ζεί και πεθαίνει μόνος. Από την μία η συνειδητοποίηση του χάους του σύμπαντος και από την άλλη η ανάγκη να έχουμε σκοπό στην ύπαρξη μας, μας δημιουργεί την αίσθηση του κενού και της μοναξιάς. Ο κάθε ένας μας είναι υπεύθυνος για τις πράξεις και τις επιλογές του και αναγκαστικά ελεύθερος να αποφασίζει γι' αυτές. Ο έρωτας λοιπόν είναι η προσπάθεια να δώσουμε νόημα και σταθερότητα στην ύπαρξη μας κάτι που έρχεται σε αντίθεση με την Ελευθερία της μοναδικότητας της συνείδησής μας και έτσι κάθε έρωτας είναι καταδικασμένος. Αν όμως μπορείς να νικήσεις την μοναξιά, έστω για λίγο κατά την διάρκεια κάθε καταδικασμένου έρωτα, γιατί να μην μπορείς για πάντα? Άλλωστε η μοναξιά δεν θα ήταν δυσάρεστο συναίσθημα αν δεν υπήρχαν περίοδοι που δεν την νιώθαμε.

•  Από την άλλη μεριά ο Φουκώ δεν μίλησε για την μοναξιά αλλά για τους μηχανισμούς 'Διακυβέρνησης του Εαυτού μας' . Μηχανισμούς που βρίσκονται στην φιλοσοφία και την κουλτούρα της μοντέρνας φιλελεύθερης κοινωνίας. Κάθε ένας από εμάς έχει την ευκαιρία να πετύχει σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον αρκεί να ζεί υπεύθυνα, να ελέγχει τον εαυτό του και να τον καθοδηγεί έχοντας πάντα την ελευθερία και την ανεξαρτησία να επιλέγει τον τρόπο. Πρακτική που καταλήγει στον ατομισμό. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται στο άτομο η ψευδαίσθηση της ελευθερίας. Ελευθερία στις επιλογές. Σαν έννοια γίνεται ''γνώση-δύναμη'' και μετατρέπεται σε υπέρτατο αγαθό. Ελεύθερη οικονομία-ελεύθερο άτομο. Η πραγματικότητα όμως είναι πως χρησιμοποιείται σαν έννοια από τους μηχανισμούς ''Διακυβέρνησης του Εαυτού'' στερώντας μας την ίδια της την σημασία. Ο φόβος της απώλειας της ελευθερίας -της ικανότητάς μας να ορίζουμε απόλυτα τον εαυτό μας - και ο φόβος της αποτυχίας που αυτό συνεπάγεται σε μια ανταγωνιστική κοινωνία, συχνά μας οδηγεί υποσυνείδητα στην αναζήτηση της μοναξιάς σαν αναγκαίο κακό.

• Τέλος ο Bourdieau μίλησε για τις κοινωνικές δομές που εγκλωβίζουν τις προσωπικότητες και τις επιλογές μας. Όλοι μας ζούμε σε ένα νοητό 'πεδίο' όπου αλληλεπιδρούν όλες οι κοινωνικές δυνάμεις και ομάδες. Μεταξύ άλλων δυνάμεων υπάρχει και η 'συμβολική'. Είναι η δύναμη που κατέχουν τα άτομα και οι ομάδες κύρους, οι εκπρόσωποι θεσμών όπως η επιστήμη, η πολιτική, η οικογένεια . Είναι η δύναμη που έχει η γνώμη των γονιών μας, των δασκάλων, του εργοδότη η του συζύγου. Αποδεχόμαστε την θέση μας στην κοινωνία που ζούμε όταν αποδεχόμαστε την ηθική νομιμότητα όλων των παραγόντων της κοινωνίας και αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την ''συμβολική δύναμη'' . Πώς λοιπόν καταλήγουμε στην μοναξιά? Μέσα από την ιστορία της Σταχτομπούτας. Όταν το προσωπικό και κοινωνικό μας γίγνεσθαι έρχονται έστω υποσυνείδητα σε αντίθεση. Υπάρχουν σχέσεις που δεν είναι αποδεκτές από τους φορείς 'συμβολικής δύναμης', κι εφόσον  επιτρέπουμε στους φορείς αυτούς να την κατέχουν και έχουμε γαλουχηθεί να την αποδεχόμαστε, πιέζουμε ασυναίσθητα τον εαυτό μας να κάνει το κοινωνικά αποδεκτό. Αυτό που και οι ίδιοι θεωρούμε αυτονόητο απορρίπτοντας ανθρώπους. Αν όμως συνειδητοποιήσουμε τον ρόλο αυτών τον δυνάμεων και αναπροσδιορίσουμε την ύπαρξη μας στην κοινωνία ίσως συμβεί το ίδιο με τις προσωπικές μας σχέσεις. 

Αναρωτιέμαι λοιπόν:

•  Αν καταφέρουμε να σπάσουμε τα δεσμά της ατομικότητας -μοναδικότητας- της ύπαρξής  μας και με μια υπέρβαση συνδέσουμε την συνείδηση μας με κάποιου άλλου,
• αν με κάποιο τρόπο ξεφύγουμε από τις τακτικές 'Διακυβέρνησης του Εαυτού' μας
• ξεφεύγοντας και από τις ''συμβολικές δυνάμεις'' του κοινωνικού μας 'πεδίου' 

 είναι δυνατόν αποτινάξουμε για πάντα την μοναξιά?

Αν κάτι τέτοιο μπορούσε να επιτευχθεί θα ήταν μια υπαρξιακή, προσωπική η κοινωνική επανάσταση?

Σαν επίλογο παραθέτω ένα απόσπασμα από το για χιλιετίες επίκαιρο ''Περί Έρωτος'' από το Συμπόσιο του Πλάτωνα:

φωτογραφία απο τον πίνακα ''Ερωτας"
της Μαρίας Μικρούτσικου  http://mariamikroutsikou.blogspot.com/

Αριστοφάνης: 

Παλαιά….τα φύλα των ανθρώπων ήταν τρία. Υπήρχεν ακόμη και ένα τρίτο, αποτελούμενο απ' αυτά τα δύο. Το όνομά του μένει ακόμη, το ίδιο όμως έχει εξαφανισθεί: το ανδρόγυνο. Η σωματική τους δύναμη και η αντοχή τους ήταν τρομερά, και είχαν απέραντη έπαρση. Τα έβαλαν μάλιστα με τους θεούς... Ο Ζευς..."θα τους κόψω σε δύο μέρη τον καθένα… Μετά την διχοτόμηση λοιπόν του οργανισμού μας αναζητούσε το καθένα το άλλο ήμισυ…Του ολοκλήρου λοιπόν ο πόθος και η ορμή έχει τ' όνομα έρως... αν γίνουμε αγαπημένοι του θεού και ειρηνεύσουμε μαζί του, θ' ανακαλύψουμε και θα επικοινωνήσουμε με τους αγαπημένους μας, πράγμα το οποίο λίγοι σήμερα κατορθώνουν… εγώ μιλώ για όλους ανεξαιρέτως… ότι μόνον κατ' αυτόν τον τρόπον το γένος μας θα επετύγχανε ευδαιμονία, αν δηλαδή φθάσουμε στο φυσικό αποτέλεσμα του έρωτος και βρει ο καθένας μας τον αγαπημένο τον δικό του, ώστε να επανέλθει στην πρωταρχική κατάσταση. Και αν είναι αυτό το ιδεώδες, εκείνο που ευρίσκεται πλησιέστατα προς αυτό στην παρούσα κατάσταση των πραγμάτων, είναι κατ' ανάγκη το καλύτερο. Και αυτό είναι να επιτύχει κανείς αγαπημένο, γεννημένο σύμφωνα με τις προτιμήσεις του.}

 Συνιστώ να διαβάσετε το εξαιρετικό άρθρο του Διαμαντή Κρυωνίδη ''Ελευθερία και Μοναξιά" 

http://www.intellectum.org/articles/issues/intellectum1/p089096_(kryonidis).pdf