O Μίκης Θεοδωράκης και τα χρόνια του Ωρωπού.

Μίκης Θεοδωράκης: Γεννήθηκε σαν σήμερα στη Χίο.

Σημειώσεις σε πρόχειρο χαρτί στις Φυλακές Ωρωπού 
Πηγή: www.mmb.org.gr/files/epetioi/00052407.jpg

Τα 89^α γενέθλιά του γιορτάζει σήμερα, ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες της χώρας μας, ο Μίκης Θεοδωράκης.

Χαρακτηριστικά σημεία της διαδρομής και τα χρόνια του Ωρωπού

Συλλαμβάνεται από τη χούντα τον Αύγουστο του 1967. Στην αρχή θα βρεθεί στην Μπουμπουλίνας στην απομόνωση, μετά στις φυλακές Αβέρωφ, απεργία πείνας, νοσοκομείο, ακολουθεί αποφυλάκιση και κατ΄ οίκον περιορισμός, στη συνέχεια εκτόπιση στη Ζάτουνα της Αρκαδίας και μετά, στις 19 Οκτώβρη του 1969 θα μεταφερθεί στις φυλακές (Σκάλας) Ωρωπού.

Στις 19 Δεκεμβρίου του 1969, στέλνει επιστολή  στο διεθνή Eρυθρό Σταυρό μέσα από τις φυλακές:

''Eν Ωρωπώ τη 19^η Δεκεμβρίου 1969

Προς τον Διεθνή Eρυθρό Σταυρό

Έχομεν την τιμή να σας αποστείλομε συνημμένως είκοσι οκτώ (28) αιτήσεις πολιτικών κρατουμένων του Στρατοπέδου Eκτοπισμένων Ωρωπού και σας παρακαλούμε θερμά να μεριμνήσετε διά την ικανοποίηση των αιτημάτων μας.

Eπίσης επισυνάπτομε πλήρη κατάλογο ημών των ιδίων, ως και τα ονόματα και τας διευθύνσεις των πλησιέστερων συγγενών μας για την περίπτωση που θα είχατε την ευγενή καλοσύνη να τους βοηθήσετε καθοιονδήποτε τρόπο.

Mετά βαθύτατης τιμής δια τους πολιτικούς κρατουμένους του Στρατοπέδου Eκτοπισμένων Ωρωπού

Mίκης Θεοδωράκης''

Η επιστολή όμως, ουδέποτε στάλθηκε στους αποδέκτες. Η διοίκηση του στρατοπέδου γράφει πάνω στο φάκελο:

''Eπιστρέφεται"

Δεν υποβάλλονται διότι δεν συνεμορφώθη προς τα υποδείξεις, όπως ατομικός έκαστος υποβάλει το αιτήματά του και ουχί ομαδικώς''.

Μετά από λίγο διάστημα ο Μίκης Θεοδωράκης αυτό το σημείωμα, το έκανε τραγούδι, που άρχισε να τραγουδιέται από τους κρατουμένους σ' όλη τη φυλακή, από την τραπεζαρία μέχρι την αυλή. Στη συνέχεια γράφει εδώ και το ''Μην ξεχνάς τον Ωρωπό''.

Διότι δεν συνεμορφώθη…

Ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης, λέει χαρακτηριστικά για αυτά τα ιστορικά στιγμιότυπα, σε ντοκυμαντέρ των Γ. και Η. Σγουράκη:

''Σαν εκπρόσωπος των κρατουμένων είχα πάει στο διοικητή και του είχα δώσει τις αιτήσεις όλων των κρατουμένων για τον Ερυθρό Σταυρό. Η γραμμή της διοίκησης ήταν ότι ο καθένας έπρεπε να πάει μόνος του να κάνει την αίτηση, μήπως εκεί ο διοικητής μιλώντας του να τον καταφέρει να κάνει δήλωση. Εμείς θέλαμε να 'μαστε όλοι μαζί. Κι έτσι ο ανθυπασπιστής μπήκε μέσα, και μου 'φερε όλο τον πάκο τις αιτήσεις και πάνω έγραφε ''Επιστρέφονται, διότι δεν συνεμορφώθη προς τις απαιτήσεις''.

Λοιπόν, είμαστε έτοιμοι να βγούμε έξω, αλλά τα μεγάφωνα είπαν ότι σήμερα απαγορεύεται η έξοδος. Είχα λοιπόν μπροστά μου τους στίχους αυτούς, τον πρώτο στίχο γραμμένο από τον διοικητή, έγραψα το τραγουδάκι, ''διότι δε συμμορφώθην προς τις απαιτήσεις, μήνας μπαίνει, μήνας βγαίνει μες το σύρμα περπατώ''. Και το μεσημέρι, το βράδυ κατεβαίνουμε στο εστιατόριο, τους τραγούδησα το καινούριο τραγούδι και μάλιστα εμήνυσα στο διοικητή ότι έχει και πνευματικά δικαιώματα, γιατί ο πρώτος στίχος είναι δικός του''.

Ο συνθέτης στη διάρκεια γυρισμάτων της ταινίας - ντοκυμαντέρ των Γιώργου και Ηρώς Σγουράκη, στο πρώτο κτίριο, στις πρώην φυλακές  Ωρωπού. Φωτό εφημ. ''Ριζοσπάστης''

 Ο Μ. Θεοδωράκης σημειώνει, ότι το επισκεπτήριο ήταν μια φορά κάθε δυο μήνες, πολλές φορές συγγενείς και φίλοι των κρατουμένων προσέγγιζαν στο μώλο, της Σκάλας Ωρωπού, απέναντι από τις φυλακές, προκειμένου να τους βλέπουν. Αλλά αυτό απαγορευόταν, πολλές φορές τους έπιαναν.

 

Το Ροδόσταμο

''Μια μέρα νομίζω ήταν Φλεβάρης - Μάρτης του '70, όλο το στρατόπεδο είμαστε μέσα, κοιμόμαστε όλοι, και κάποιος φρουρός με ξύπνησε. Κύριε Μίκη, μου λέει, κάποιοι τραγουδάνε δικά σας τραγούδια. Βγήκα λοιπόν κι ήρθα εδώ. Φύσαγε λίγος αέρας και με τον αέρα ερχότανε το Ροδόσταμο. Ήταν μια παρέα τρεις - τέσσερις άντρες, μια γυναίκα και βάδιζαν αργά στο μώλο. Εγώ γνώρισα από το ύφος που τραγουδούσε, μου 'ρθε ότι είναι ο Χιώτης. Κατάλαβα, αλλά δεν ήμουνα βέβαιος. Αυτοί όμως βάδιζαν μ' ένα τρόπο επίσημο, θα 'λεγα. Αργά, ιεροτελεστικά. Έβλεπαν προς εμάς και προχωρούσαν.

Σιγά - σιγά άρχισαν να ξυπνούν και οι άλλοι κρατούμενοι και γέμισε εδώ όλο το συρματόπλεγμα απ' τους κρατούμενους. Και έφυγε ένας νοματάρχης από το διοικητήριο και πήγε εκεί. Είδαμε ότι συνομιλούσαν μαζί, δεν τον έπιασαν το Χιώτη. Και τον άφησαν. Φύγαμε κι εμείς. Την άλλη μέρα μαθαίνουμε από τον Τύπο ότι ο Μανώλης Χιώτης είχε πάει στον Ωρωπό, το απόγευμα, γύρισε στο σπίτι του στον Ωρωπό και έπαθε καρδιακή προσβολή και πέθανε''.

Όλο αυτό το διάστημα ο Μίκης Θεοδωράκης συνθέτει διαρκώς. Πολλά από τα καινούρια έργα του κατορθώνει με διάφορους τρόπους (παρτιτούρες μέσα σε πυρογραφίες) να τα στέλνει στο εξωτερικό, όπου τραγουδιούνται από τη Μαρία Φαραντούρη και τη Μελίνα Μερκούρη.

Ωρωπός - Παρίσι - Νορβηγία

Στον Ωρωπό η κατάσταση της υγείας του επιδεινώνεται. Στο εξωτερικό ξεσηκώνεται θύελλα διαμαρτυριών.

Στις 13 Φεβρουαρίου του 1970, περισσότεροι από 300 ξένοι διανοούμενοι και καλλιτέχνες ζητούν την απελευθέρωση του Μίκη Θεοδωράκη.

Προσωπικότητες, όπως ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς, ο Άρθουρ Μίλερ, ο Λώρενς Ολιβιέ, ο Ύβ Μοντάν κ.λ.π. δημιουργούν επιτροπές για την απελευθέρωσή του. Τελικά υπό τη διεθνή πίεση και κατακραυγή, αποφυλακίζεται και τον Απρίλη του 1970 βρίσκεται στο Παρίσι.

Χαρακτηριστική για τον Ωρωπό, είναι η συναυλία του συνθέτη, με διευθυντή ορχήστρας τον Πέρ Άρν Όλσεν, σε εργοστάσιο στη Νορβηγική πόλη Σαούντα, το 1997. Ακούστηκε το Κάντο Χενεράλ του Πάμπλο Νερούδα.

Το κοινό κυρίως εργατοϋπάλληλοι, στο τέλος της συναυλίας, τραγούδησε μαζί με τη φινλανδή τραγουδίστρια Άρια Σαγιονμάα (σπουδές στην ακαδημία Σιμπέλιους) και το, ''και συ λαέ βασανισμένε μην ξεχνάς τον Ωρωπό'' κρατώντας το ρυθμό με χειροκροτήματα.

Τον Ιούλιο του 2002, το λύκειο της πόλης, ονομάστηκε προς τιμή του γενικό λύκειο Σκάλας Ωρωπού - ''Μίκης Θεοδωράκης'', από τον τότε υπουργό παιδείας Π. Ευθυμίου.

Στις πιο κάτω ηλεκτρονικές διευθύνσεις φιλοξενούνται οι στίχοι των τραγουδιών του Ωρωπού, http://mikistheodorakis.gr/el/poems/?nid=4446, ρεπορτάζ της εφημερίδας ''Ριζοσπάστης'', και η συναυλία στη Σαούντα της Νορβηγίας το 1997, www.youtube.com/watch?v=OiIojD3YbMg&wide

 Θανάσης Τοτόμη